بیست و یکمین نشست کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی با عنوان «بررسی برنامه هفتم توسعه از منظر مهاجرتی» در تاریخ ۴مهر ۱۴۰۲ با همکاری اندیشکده دیاران در پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف برگزار شد.
سید پیمان حقیقت‌طلب، مدیر پژوهش اندیشکده دیاران مرتضی صبوری، دستیار رئیس و سرپرست امور فرهنگی ایرانیان خارج از کشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی محمدرضا زهرایی، پژوهشگر حوزه مهاجرت در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ایران و رزگار سلیمی، پژوهشگر سیاستگذاری مهاجرت اعضای پنل این نشست بودند. فیلم کامل این نشست در زیر قابل مشاهده است:
در این نشست به بررسی برنامه هفتم توسعه از منظر مهاجرتی و از دو جنبه مهاجرت ازایران و مهاجرت به ایران پرداخته شد. پیمان حقیقت طلب دبیر جلسه با بیان اینکه مهاجرت ویژگی دنیای مدرن است نشست را آغاز نمود و ادامه داد این پدیده در قرن ۲۰ و ۲۱ افزایش داشته است و میتوان گفت امروزه تمام کشورهای جهان درگیر مهاجرت هستند. ایران نیز به صورت گسترده ای با این پدیده مواجهه دارد و میزبان حدود 5 میلیون مهاجر در کشور و حداقل ۵ میلیون ایرانی مهاجر در خارج از ایران است.
در این وضعیت، اسناد بالادستی تعیین کننده سیاست های آتی در خصوص مهاجرت در کشور هستند از این سو بررسی برنامه هفتم توسعه که به عنوان یک سند بالادستی برای سال های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۶ تدوین شده است اهمیت زیادی دارد . در برنامه‌های توسعه قبلی بسیار کوتاه و در حد یک یا دو بند به این به این موضوع پرداخته می‌شد اما در برنامه تدوین شده جدید به مهاجرت توجه بیشتری شده است.
مهمانان این برنامه از دو منظر مهاجران در ایران و ایرانیان مهاجر، لایحه‌ی برنامه هفتم توسعه را بررسی نمودند:
رفت و آمد ایرانیان خارج از کشور به ایران باید تسهیل گردد
صبوری با تاکید بر سهولت رفت و آمد ایرانیان خارج از کشور گفت جذب سرمایه گذاری‌های ایرانیان خارج از کشور در وضعیت کنونی جامعه اهمیت دارد. برنامه هفتم توسعه خوشبختانه مسئله‌محور است و براساس مسائل جاری جامعه تدوین شده است. البته که آیین‌نامه های اجرایی مرتبطی که در آینده نگاشته خواهد شد در رابطه با این موضوع اهمیت بیشتری دارد. باید تدبیری اندیشیده شود که دستگاه‌های مختلف در تدوین این آیین‌نامه‌ها مشارکت کنند و در عین حال حضور این دستگاه‌ها مانع از اجرای قوانین نگردد.
در ادامه نشست زهرایی پژوهشگر حوزه مهاجرت در نقد برنامه هفتم توسعه گفت برنامه هفتم شاخص های ارزیابی زیادی ندارد و این از ضعف‌های کلی آن است. در ماده ۸۶ برنامه هفتم توسعه بر تاسیس سازمان مهاجرت تاکید شده که از منظرحقوقی تاسیس سازمان جدید به دلیل بار مالی مشکل قانونی دارد و نمی تواند جز مواد لایحه باشد. برای تأسیس سازمان ملی مهاجرت نیاز است که قانون تاسیس آن که آبان‌ماه سال ۱۴۰۱ کلیات آن تصویب شد به طور کامل بررسی شود. اما باتوجه به اختلافاتی که در مجلس بر سر اعطای حقوق به مهاجران وجود دارد این لایحه هنوز مسکوت باقی مانده است. وی در ادامه گفت در این قانون به ابعاد فرهنگی حضور مهاجران در ایران اصلا پرداخته نشده و مباحث مهاجرپذیری و اهمیت آن در جامعه‌ی ایران در نظر گرفته نشده و برلزوم تاسیس هرچه سریع تر سازمان ملی مهاجرت تاکید داشت.
اهمیت برنامه هفتم توسعه در حکمرانی مهاجرت در ایران
سلیمی پژوهشگر حوزه مهاجرت در این نشست بیان داشت برنامه هفتم توسعه به دو طریق بر سرنوشت و زیست مهاجران و اتباع خارجی ساکن ایران تاثیر دارد: از یک سو احکام کلی بخش‌های مختلف برنامه هفتم اعم از سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی، حقوقی و غیره بر کلیه ساکنان ایران من‌جمله مهاجران تاثیر می‌گذارد و از دیگر سو برخی مواد این لایحه به صورت خاص ناظر به مقوله مهاجرت و اتباع خارجی است.
وی افزود تحصیل کودکان مهاجر در ایران، ادغام نسل دوم و سوم مهاجران درایران، مهاجرت های غیر مجاز و خلاء نیروی کار از مواردی است که باید در مباحث مهاجرتی برنامه‌ی هفتم توسعه مورد توجه قرار می‌گرفت و در مورد آن سکوت وجود دارد.
نکاتی که باید در برنامه هفتم توسعه از منظر مهاجرتی بهبود یابد
در انتهای نشست مهمانان جلسه به بیان نکاتی در جهت بهبود برنامه هفتم توسعه از منظر مهاجرتی پرداختند. زهرایی پژوهشگر حوزه مهاجرت در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت تاسیس سازمان ملی مهاجرت باید جدی گرفته شود فرهنگ مهاجر پذیری باید در جامعه ترویج یابد و تکالیفی بر عهده‌ی صدا و سیما در این زمینه گزارده شود و به جای اخراج،سیاست های بازگشت داوطلبانه در پیش بگیریم. طبقه بندی اتباع با توجه به سابقه حضور آنها در نظر گرفته شود و موضوع یکپارچه سازی مدارک هویتی توجه شود.
ایران دستیار رئیس و سرپرست امور فرهنگی ایرانیان خارج از کشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در همین راستا به بیان نکاتی در راستای بهبود برنامه هفتم توسعه پرداخت و بیان کرد برنامه هفتم توسعه باید قابل ارزیابی باشد و دیپلماسی فرهنگی مورد توجه بیشتری قرار گیرد و برنامه هفتم توسعه با لایحه حمایت از ایرانیان خارج از کشور بند مشترک دارند برای اینکه تداخل پیش نیاید باید در تدوین این دو قانون دقت بیشتری داشته باشیم. رزگار سلیمی نیز برلزوم ذکر مسئله‌ی حق تحصیل کودکان فارغ از تابعیت آنان در برنامه‌ی هفتم توسعه و ادغام صحیح نسل دوم و سوم وچهارم مهاجران در ایران و مدیریت ورود مهاجران و کاهش مهاجرین غیرمجاز تآکید کرد.