کتاب جدید: بازماندگی از تحصیل کودکان مهاجر در ایران

مفتخرم اعلام کنم که کتاب «بازماندگی از تحصیل کودکان مهاجر در ایران» امروز منتشر شد. این کتاب گزارشی است که با کمک همکارانم در انجمن دیاران با تمرکز بر چالش‌های ثبت‌نام کودکان مهاجر و پناهنده در مدارس ایران نوشته‌ام. این کتاب بدون همکاری و تلاش محمدمهدی دهدار، صبا قدیمی، رزگار سلیمی و مشاوره و حمایت جناب آقای مسعود سلطان محمدی تکمیل نمی‌شد.

در اینجا به اختصار به برخی از موضوعات مطرح شده در کتاب اشاره می کنم:

جمعیت پناهندگان: ایران در چند دهه گذشته میزبان جمعیت زیادی از پناهجویان افغان بوده است که برآوردهای اخیر حاکی از آن است که حدود ۴.۵ تا ۶ میلیون مهاجر افغان در این کشور زندگی می کنند. از لحاظ تاریخی، سیاست ایران در قبال آموزش مهاجران، تحت تأثیر شرایط سیاسی و اقتصادی، دارای نوسان بوده است.

ثبت نام فعلی: در حال حاضر حدود ۶۰۰۰۰۰ کودک مهاجر در مدارس ایران ثبت نام کرده اند. با این حال، با وجود این تعداد بالا، بخش قابل توجهی از کودکان مهاجر از تحصیل باز مانده اند.

موانع آموزش: موانع اولیه آموزش شامل فقدان مدارک هویت قانونی، مشکلات اقتصادی، تفاوت های فرهنگی و نگرش منفی جامعه نسبت به مهاجران در ایران است. یکی از ویژگی‌های تحصیل دانش‌آموزان مهاجر در مدارس ایران این است که اکثریت (بیش از ۷۰ درصد) در مقطع ابتدایی تحصیل می‌کنند و تعداد کمتری به تحصیلات متوسطه ادامه می‌دهند. برای پسران، اشتغال و دختران، ازدواج زودهنگام، دلیل اصلی عدم ادامه تحصیل است.

باورهای غلط: برخی مسئولان در ایران مدعی هستند که حضور کودکان افغانستانی باعث کمبود کلاس حتی برای کودکان ایرانی شده و جای دانش آموزان ایرانی را گرفته اند. با این حال، بررسی داده های مربوط به تحصیلات کودکان در پنج سال گذشته نادرست بودن این ادعا را آشکار می کند. در استان‌های با کمبود ظرفیت مدرسه، حتی بدون ثبت‌نام کودکان مهاجر، باز هم ظرفیت کافی برای دانش‌آموزان ایرانی وجود نخواهد داشت. این به دلیل سیاست های نادرست توزیع جمعیت در ایران است.

نوسانات سیاست: سیاست‌های مربوط به آموزش کودکان مهاجر در ایران بین فراگیر و محدودکننده در نوسان است. دوره‌هایی از دسترسی نسبتاً آسان به آموزش برای کودکان مهاجر وجود داشته است، به‌ویژه در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، مراحل طردشدگی دنبال می‌شود.

چالش های اخیر: در حالی که هدف سیاست های اخیر افزایش دسترسی به تحصیل برای کودکان مهاجر است، چالش ها همچنان ادامه دارد. پیچیدگی‌های بوروکراسی در ثبت نام کودکان بدون مدرک، موانع اقتصادی و مدارس شلوغ همچنان موانع مهمی هستند.

تجزیه و تحلیل مقایسه ای: این کتاب شامل تجزیه و تحلیل مقایسه ای از نحوه مدیریت کشورهایی مانند کلمبیا، ترکیه و ایالات متحده با آموزش کودکان مهاجر و پناهنده است. این کشورها استراتژی های مختلفی مانند ادغام کودکان مهاجر در مدارس دولتی و ارائه حمایت هدفمند برای رفع موانع زبانی و تفاوت های فرهنگی را اتخاذ کرده اند.

ذینفعان: در فصل پایانی کتاب، تمامی دست اندرکاران و دست اندرکاران حوزه آموزش کودکان مهاجر در ایران به طور دقیق دسته بندی و معرفی شده اند. مهم ترین اقدامات انجام شده در گذشته بررسی و موانع به دقت شناسایی شده‌اند.

در پایان کتاب، پس از تحقیقات دقیق و مصاحبه های عمیق با کارشناسان موضوع، پیشنهادات زیر برای کاهش موانع تحصیل کودکان مهاجر در ایران ارائه شده است. این راه‌کارها خطاب به «جامعه مدنی ایران» است:

الف. ایجاد یک شبکه پیگیری منسجم در سازمان های غیردولتی برای کاهش تعداد کودکان مهاجری که به دلیل نداشتن مدارک هویتی یا اطلاعات خانوادگی در مدرسه ثبت نام نمی کنند.

ب- مشورت با سازمان ملی مهاجرت ایران و وزارت آموزش و پرورش برای رسیدگی به موضوع ظرفیت ناکافی مدارس.

ج- تولید محتوای انگلیسی زبان در مورد تحصیل کودکان مهاجر در ایران برای نشان دادن خدمات و نیازهای ایران و در نتیجه جلب کمک های بین المللی.

د. ارتقای آگاهی فرهنگی در میان خانواده های مهاجر افغان برای تسهیل ادغام راحت تر آنها در جامعه ایران.