اقتصاد برای همه

– چطور قوه‌ی قضاییه می‌تواند باعث رشد اقتصادی در ایران شود؟

– چرا نرخ بهره‌ی بانکی در ایران ۲ رقمی و در آمریکا ۱ رقمی است؟

– چرا بهره‌ی بانکی ربا نیست؟

– چگونه بانک‌های ایرانی در طول ۳۰ سال اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد ولی اهل پس‌انداز را فقیر و فقیرتر کردند؟

– چگونه نرخ بهره‌ی پایین در ایران باعث فسادها و اختلاس‌های بی‌شمار شده است؟

– چرا روی همه‌ی اسکناس‌ها امضای رییس بانک مرکزی وجود دارد؟

– چرا باید بنزین خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی خیلی گران شود؟

– چه نفت گران شود و چه نفت ارزان شود، ما تورم داریم و روز به روز بیچاره‌تر می‌شویم. چرا؟

– چگونه بانک‌های ایرانی و ایرانی‌های خارج‌نشین خیلی شیک و مجلسی از هم‌وطن‌های ساکن وطن پول می‌دزدند؟

– چطور دانشجویان دانشگاه شریف بعد از چند دهه هنوز از درآمد نفتی ایران در سال ۱۳۵۳ بهره‌مند می‌شوند؟

– چطور مهم‌ترین ابزار بشریت برای برقراری عدالت در سطح جامعه در ایران به هیچ انگاشته می‌شود؟

– چرا قیمت دلار این قدر مهم است؟

– چرا واردات و سرمایه‌گذاری خارجی نه تنها بد نیستند، بلکه خیلی هم خوب‌اند؟

– بیماری هلندی یعنی چه؟

– چرا ایران همیشه کسری بودجه دارد و چرا کسری بودجه بیش از دولت برای مردم فاجعه است؟

– چرا نباید همه‌ی شهرهای ایران فرودگاه داشته باشند؟

– برای نرخ بیکاری ۱۸ درصدی در سال‌های نزدیک آینده چه کار باید کرد؟

و بی‌شمار سوال دیگر که کتاب “اقتصاد برای همه” برای آن‌ها جواب‌هایی خلاصه،‌ ولی در عین حال جامع و روشن‌کننده ارائه کرده است. 

مفاهیم اقتصاد کلان برخلاف مفاهیم اقتصاد خرد که ملموس و در دسترس هستند، کمی انتزاعی هستند و تشریح ساز و کارهای آن‌ها کار سخت‌تری است. ولی در زندگی اجتماعی روزمره همیشه‌ مفاهیم اقتصاد کلان در آدم بی‌نهایت سوال ایجاد می‌کند. سوال‌هایی که مثل خوره روح آدم را می‌خورند. چیزی که باعث شد به سراغ این کتاب بروم همین ادعای همگانی و ساده بودن آن بود و حالا که کتاب را خوانده‌ام می‌گویم که الحق و الانصاف نویسنده‌ از پس این کار برآمده بود. و راستش کمی هم ناراحتم که چرا این کتاب ۵-۶سال پیش چاپ نشده… در حالی‌که مصالح خامش از سال ۸۴ آماده بوده. ولی در موقعی که باید…

کتاب “اقتصاد برای همه” یک جورهای در ردیف کتاب‌های به زبان آدمیزاد قرار می‌گیرد که ترجمه‌اش در ایران مد روز شده است. ولی حقیقتی که وجود دارد این است که کتاب‌های اقتصاد به زبان آدمیزاد و اقتصاد در یک درس و آشنایی با اقتصاد و… ترجمه هستند. اقتصادی که در آن‌ها تشریح شده با اقتصاد ایران فرق می‌کند. خیلی از مفاهیمی که در آن‌  کتاب‌ها تشریح شده اصلا در اقتصاد ایران وجود ندارد. علاوه بر زبان ساده و مثال‌های خوبی که کتاب دارد، توجه به این که چرا اقتصاد ایران این‌گونه است و چرا این‌طوری شده در سراسر کتاب “اقتصاد برای همه” وجود دارد و این برگ برنده‌ی کتاب نسبت به ترجمه‌های فراوان موجود در بازار کتاب ایران است. مثلا در این کتاب خیلی مفصل به نظام بانکی و گردش سرمایه در ایران و تشریح ساز و کارش پرداخته شده. ولی بورس و اوراق قرضه خیلی گذری تشریح شده. به نظرم نویسنده کار درستی کرده. حجم سرمایه‌ی بورس در ایران در قیاس با بانک‌ها تقریبا هیچ است، اقتصاد ایران اقتصاد آمریکا نیست که سهم بانک و بورس در آن برابر باشد. پس به چیزی که با آن سر و کار داریم باید پرداخت…

کتاب اسپانسر مالی دارد. شرکت تامین سرمایه‌ی سپهر که آرم موسسه گوشه‌ی بالای کتاب جا خوش کرده. قبل از مقدمه‌ی نویسنده و دکتر صالحی اصفهانی هم مقدمه‌ی مدیرعامل موسسه‌ آمده. 

دقیقا نمی‌دانم که اسپانسر مالی کتاب چگونه عمل کرده و مثلا هزینه‌ی چاپ و پخش را متقبل شده یا نه و اگر متقبل شده چند درصد و … ولی به نظرم این که کتاب اسپانسر مالی داشته باشد اتفاق خوبی نیست. چرا؟ چون کتاب را باید خواننده‌ی کتاب بخرد. کتاب ۱ کالا است که خواننده‌ در قبال آن به نویسنده و ناشر پول می‌دهد. و نویسنده و ناشر در قبال پولی که دریافت می‌کنند مسئول می‌شوند. حکم مالیات و دولت را دارد. و اسپانسر هم حکم پول نفت…

شاید وجود اشتباهات تایپی و ویرایشی فراوان در کتاب به خاطر حاشیه‌ی امنیتی باشد که اسپانسر مالی ایجاد کرده است. البته شاید… چند مورد محض اشاره: صفحه‌ی ۶۹ یک پاراگراف از کتاب جا افتاده و معلوم نمی‌شود که بانک مرکزی دقیقا چه می‌خواهد. صفحه‌ی ۷۷ کتاب ارجاع اشتباه داده شده است. پیوست شماره‌ی ۱ اصلا در مورد نرخ تورم ایران در سال‌های مختلف نیست. صفحه‌ی ۸۳  غلط املایی دارد: تقلب را نوشته تغلب. صفحه‌ی ۱۲۳ عنوان جدول با خود جدول هم‌خوانی ندارد. در صفحه‌ی ۱۷۴ و صفحه‌ی ۲۷۱ نمودارهای انگلیسی بدون ترجمه شدن توضیحات روی نمودار آورده شده‌اند و جاافتادگی حروف و… امیدوارم در چاپ‌های جدید کتاب ویرایش ادبی هم بشود تا راحت‌خوان‌تر شود.

یکی ویژگی خوب کتاب بهره‌گیری از مقاله‌های تخصصی فراوان است. مقاله‌های تخصصی اقتصاد ایران و مقاله‌های خارجی. این استفاده از مقاله‌ها سطح علمی کتاب را بالا برده.

فصل‌های سیاست پولی و سیاست‌های ناظر به مهار تورم و سیاست ارزی و سیاست مالی و تجاری واقعا خوب بودند. مفاهیم با مثال‌های ملموس به خوبی تشریح شده بودند. ولی فصلی مانند رقابت و انحصارزدایی به نظرم ضعیف بود. به خصوص که توضیح مفاهیم اضافه رفاه مصرف‌کننده و عرضه‌کننده، نیازمند آشنایی با اقتصاد خرد بود. در حالی‌که پیش‌فرض کتاب این است که خواننده‌اش کتاب‌های پایه‌ای اقتصاد را نخوانده.

و ۱ چیزی که به نظرم جایش در کتاب خالی بود… کتاب حالت معرفی را دارد. معرفی و نقد اقتصاد ایران به صورت توام. هر فصل به معرفی مفاهیم پایه‌ای می‌پردازد. خوب بود که در انتهای هر فصل کتاب‌ها و مقاله‌های مرتبط با آن فصل برای مطالعه‌ی بیشتر و دقیق‌تر به صورت مجزا لیست می‌شدند. 

مقدمه‌ی دکتر هادی صالحی اصفهانی به خوبی کتاب را معرفی می‌کند:

“به عنوان یک ناظر بیرونی مشکلی که در عرصه‌ی اندیشه‌ی اقتصادی در ایران مشاهده می کنم، درک محدود اقتصادی در میان شهروندان و سیاستگذاران است. نتیجه آن افراط، تفریط و ناکارآیی رویکردهای اتخاذ شده به سیاست اقتصادی است. نخستین بار که پیش نویس کتاب حاضر را دیدم، ارایه نسخه نهایی آن را به عموم گام بسیار مثبتی ارزیابی کردم و متوجه شدم که قلم ساده و روان سرزعیم در بیان موثر و همه فهم مباحث پیچیده اقتصاد، توانمند است، لذا وی را به تکمیل و ادامه کار تشویق کردم و خودم نیز به سهم خود در بهبود آن مشارکت ورزیدم.”

حیف است که همچه کتابی خوانده نشود و به چاپ‌های بالاتر نرسد.

اقتصاد برای همه، تشریح مفاهیم اقتصاد کلان به زبان ساده/ نوشته‌ی علی سرزعیم/ انشارات ترمه/ ۲۹۳صفحه- ۱۵هزار تومان