در قالب دیگری در آمدن…- درنگی بر مرگ یزدگرد

در قالب دیگری در آمدن…- درنگی بر مرگ یزدگرد

سپهرداد
عنوان فرعی مرگ یزدگرد این بود: مجلس شاه‌کشی. بعد از سیاوش‌خوانی و سهراب‌کشی، دلم از شاهان نمایشنامه‌های بیضایی خون بود. شاهان بیضایی سیاست‌مدارانی خبره بودند. کسانی که از برای تخت قدرت از هیچ دسیسه‌ای ابا نداشتند. به خصوص توی سهراب‌کشی که بُعدِ تقدیرگرایانه‌ی پسرکشی از قصه‌ی رستم و سهراب گرفته شده بود و مرگ سهراب به دست رستم یک بازی شاهانه جلوه داده شده بود؛ آن‌گاه که افراسیاب سهراب را بال و پر داد که به جنگ ایرانیان برود. می‌دانست که رستم با سهراب روبه‌رو خواهد شد. اندیشیده بود که چه سهراب کشته شود و چه رستم، هر دو ضربه به ایرانیان خواهد بود. چه پسرکشی و چه پدرکشی، هر دو شوم بودند. وقتی هم که اتفاق افتاد و رستم دشنه‌اش را در پهلوی سهراب فرو برد، کیکاووس از دادن…
Read More
سیاوش‌خوانی

سیاوش‌خوانی

سپهرداد
به نظرم باید این سه تا کتاب را پشت سر هم خواند: ۱. سووشون سیمین دانشور ۲.سیاوش‌خوانی بهرام بیضایی ۳. سوگ سیاوش شاهرخ مسکوب اولی سرشته بودن داستان زندگی سیاوش با جان و دل ایرانیان را با بیانی زنانه روایت می‌کند. دومی خود داستان سیاوش را در قالب یک نمایشنامه‌ و با تمام شخصیت‌های ریز و درشتش به حماسی‌ترین شکل ممکن روایت می‌کند. سومی فاصله می‌گیرد و معنای تک تک کردارها و صحنه‌ها و قصه‌های سیاوش را از دل شاهنامه و اسطوره‌ها می‌ریزد روی داریه‌ی نقد و تحلیل و تو را به شناخت عمیق‌تر قصه‌ی سیاوش می‌رساند. من اکنون از خواندن سیاوش‌خوانی برگشته‌ام و هنوز در عجبم که چه‌قدر این کتاب خوب بود. کتابی که نمی‌توانستم بخش‌هایی از آن را بلند بلند نخوانم. بس که نثرش تراش‌خورده و شیشه‌ای بود.…
Read More
برافروخته نگاه داشتن چراغ دانایی

برافروخته نگاه داشتن چراغ دانایی

یادداشت‌های مطبوعاتی
یادداشت منتشرشده در شماره روز ۱۸ آبان ۱۳۹۹ روزنامه اعتماد به مناسبت حمله انتحاری به دانشگاه کابل. وارد سایت دانشگاه کابل که می‌شوی، اولین پیامی که می‌بینی پیام رئیس دانشگاه کابل (دکتر محمد عثمان بابری ) است. با نقل قولی از نلسون ماندلا شروع می‌کند که "آموزش سلاحی است که می تواند جهان را تغییر دهد." و بعد خیلی کوتاه ادامه می‌دهد: «سه دهه جنگ شرایطی را به وجود آورد که تحقق نیازهای اساسی تلاش اصلی جامعه در کشور ما بود. اما اکنون ، ما شاهد نسل جدید و بسیار متفاوت تری هستیم که از لحاظ یادگیری و کمک به توانبخشی افغانستان با قدرت دانش و خرد و در واقع ، آن یک دهه تغییر در قدرت نرم است.»  اما تنها اقشار نخبه‌ی افغانستان نیستند که نیاز به آموزش و…
Read More
داستان پرمشقت مهاجرت دو نوجوان افغانستانی

داستان پرمشقت مهاجرت دو نوجوان افغانستانی

کتاب‌باز
فقط با یک گره رمانی است نوشته محمد میلانی که با جزئیات فراوان ماجرای سفر اسماعیل و شمایل دو نوجوان افغانستانی را از هرات به تهران روایت می‌کند. یک سفر خطرناک و پرماجرا برای دو نوجوانی که در طول سفر تجربیاتی به دست می‌آورند که آن‌ها را از دوران نوجوانی خارج می‌کند. در این یادداشت رمان با تکیه بر الگوی سفر قهرمان بررسی شده است. فقط یا یک گره نویسنده: محمد میلانی ناشر: بوتیمار نوبت چاپ: ۱ سال چاپ: ۱۳۹۴ تعداد صفحات: ۴۳۴ دیدن کودکان کار یکی از مناظر پرتکرار زندگی در شهرهایی بزرگ مثل تهران شده است. کودکانی که سر چهارراه‌ها شیشه پاک می‌کنند و دستفروشی می‌کنند. کودکانی که با کیسه‌ای بزرگ بر دوش‌شان تا کمر داخل سطل آشغال‌های سر کوچه‌ها خم می‌شوند. کودکانی که در کوره‌های آجرپزی با دست‌هایی پینه‌بسته مشغول کارند و……
Read More

بی‌وطن!

سپهرداد
۱. مستند «عیّار تنها» را دیدم؛ فیلمی ۵۵ دقیقه‌ای در باب زندگی بهرام بیضایی. خوش‌ساخت بود. علاء محسنی توانسته بود تصویری فشرده و جذاب از زندگی و زمانه‌ی بهرام بیضایی به همراهی موسیقی متن فیلم‌های او ترسیم کند.  سانسور دمار از روزگار بهرام بیضایی درآورده بود. چه از زمان وقوع انقلاب که «مرگ یزدگرد سوم» و «چریکه‌ی تارا»یش ممنوع‌الپخش شد. چه در زمان جنگ که «باشو، غریبه‌ی کوچک»ش را چند سال بایکوت کرده بودند و چه در سال‌های بعد که به او مجوز ساخت فیلم نمی‌دادند. ولی یک چیز بهرام بیضایی برایم ستودنی بود: سیاهه‌ی کتاب‌ها و نمایش‌نامه‌ها و فیلم‌نامه‌هایش. در جای جای فیلم جلد کتاب‌هایی که نوشته و نقل‌قول‌هایی از نمایش‌نامه‌هایش آورده می‌شود. به او اجازه نمی‌دادند که فیلم بسازد. اما او دست از کار نکشید. هیچ وقت دست از کار…
Read More
پیامک‌های کلاه‌برداری جدید: کلیشه‌های ذهنی ایرانیان در مورد مهاجران افغانستانی

پیامک‌های کلاه‌برداری جدید: کلیشه‌های ذهنی ایرانیان در مورد مهاجران افغانستانی

یادداشت‌های مطبوعاتی
«سلام ارباب گلممد افغان هستوم. پسرعموی عبدلا که ب کت شوما کار مکرد گوفتم دگربرشوما پیغام فرستادم حقیقت یک مقدار سکه تلا پیدا پیدا کردوم یک پادشا روشون هست و چن تا مجسمه تاجدار است نوشته برجان خود دارند گوفتم ببینم متانی بر مه فروشانشان کنی هر چه باشد نسف بر شوما باشد نسف بر مه باشد. زنگ بزند.» این پیامکی است که این روزها ممکن است به شما هم ارسال شده باشد. یکی از دوستان پیامک مشابه دیگری نیز با این متن دریافت کرده بود: «سلام اقامهندس حال شما خوبس من عبدالله هموطن افغانی هستم من سه چهارسال پیش براکارری نزدشماآمدم کارمن حفاری ست درحقیقت من درحفاری یک کوزه سکه تلاقدیمی آسار باستانی پیداکردم من درایران آشنانداشتم پیغام دادم بشما اگرمیتانی ازپیش ماکمک کن نسف دو تامان» پیامک‌های یافتن…
Read More
تهی‌دستان کار خودشان را می‌کنند

تهی‌دستان کار خودشان را می‌کنند

کتاب‌باز
«سیاست‌های خیابانی، جنبش تهی‌دستان در ایران» کتابی است در مورد زاغه‌نشینان و حاشیه‌نشینان شهری، بیکاران و دستفروشان در ایران سال‌های اول انقلاب اسلامی و مجموعه حرکت‌های اجتماعی آنان. آصف بیات کوشیده تا در چهارچوب نظری «پیشروی آرام»، تلاش‌های گروه‌های فاقد امتیاز در سال‌های اول انقلاب را توصیف و خارج از ایدئولوژی‌های حاکم تئوریزه کند. کتاب در اوایل دهه‌ی هفتاد نگاشته شده است و به همین خاطر سیر وقایع تا اوایل دهه‌ی هفتاد را پی می‌گیرد. اما چهارچوب و تئوری آصف بیات قابلیت تحلیل بسیاری از اتفاقات اجتماعی بعد از آن را نیز دارد. سیاست‌های خیابانی، جنبش تهی‌دستان در ایران نویسنده: آصف بیات مترجم: سید اسدالله نبوی چاشمی ناشر: شیرازه نوبت چاپ: ۴ سال چاپ: ۱۳۹۴ تعداد صفحات: ۳۴۴ تهران در سال ۱۲۸۴ شهر محصوری با ۱۹ کیلومتر مربع وسعت و حدود ۱۶۰هزار نفر جمعیت بود. تا…
Read More

آقا

سپهرداد
یک راست رفتیم جلوی بیمارستان. بابام تا ما را دید صورتش سرخ شد و زد زیر گریه. گفت: زنده نمی‌مونه. هوشیاریش می‌ره و می‌یاد. گذاشتیم تا کمی اشک بریزد و سبک شود. بعدش به من گفت: خوب شد به حرف تو گوش نکردم و زود آمدم. کمی تسکین داشت. روز قبل از سکته‌ی «آقا» باهاش نشسته بود و گپ زده بود و با همدیگر برای آینده نقشه ریخته بودند و پروژه‌های پدر و پسری چیده بودند. وقتی «آقا» سکته کرد، سریع بشمار سه خودش را رساند خانه‌ی «آقا». اگر می‌خواست از تهران بیاید تا رسیدن به لاهیجان ده سال پیر می‌شد بس‌که راه دور است و شلوغ است و نمی‌شود سریع رفت. ولی لاهیجان بود و سریع خودش را به آمبولانس رساند. بهش گفته بودم این هفته نرو لاهیجان. یک هفته بمان تهران…
Read More
سند برادری و خون‌شریکی

سند برادری و خون‌شریکی

دیاران, کتاب‌باز
کتاب «از دشت لیلی تا جزیره‌ مجنون» مجموعه‌ای از ۱۹ مصاحبه است که از این ۱۹ نفر ۲ نفر ایرانی و مابقی رزمندگان افغانستانی حاضر در جبهه‌های جنگ ایران و عراق هستند. کتاب با تصویر نامه‌ی یک دانش‌آموز افغانستانی مشغول به تحصیل در کلاس اول دبستان ارباب‌زاده‌ی شهر کرمان خطاب به سربازان جنگ ایران و عراق آغاز می‌شود. نامه‌ای که با معصومیتی خاص عمق یگانگی ایرانیان و افغانستانی‌ها در زمانه‌ی جنگ را به تصویر کشیده. محمدسرور رجایی در پیش‌درآمد کتاب تاریخچه‌ای از اوضاع افغانستان در دهه‌ی ۵۰ شمسی و هم‌زمان با وقوع انقلاب اسلامی در ایران ارائه می‌کند تا فضای مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران و شرایط جنگی افغانستان و ایران را ترسیم کند. در مقدمه‌ی کتاب هم ماجرای نگارش کتاب و تلاش‌هایش برای یافتن رزمندگان افغانستانی حاضر در جنگ ایران و…
Read More
داستانی در مورد فرهنگ مهاجرت در افغانستان

داستانی در مورد فرهنگ مهاجرت در افغانستان

کتاب‌باز
معرفی کتاب “دریاها تمساح دارند” ۱. فابیو گدا نویسنده‌ی ایتالیایی، کتاب «دریاها تمساح دارند» را در سال ۲۰۱۰ منتشر کرد. پیش از آن او کتاب «برای ادامه‌ی سفر، به هندی‌ها شلیک کردم» را در مورد مهاجرت پسری رومانیایی به ایتالیا منتشر کرده بود. در یکی از جلسات نقد و بررسی آن کتاب او با عنایت‌الله اکبری آشنا شد، جوانی که از افغانستان به ایتالیا مهاجرت کرده بود. عنایت‌الله داستان مهاجرتش را برای فابیو گدا تعریف کرد. فابیو گدا متوجه شد که داستان مهاجرت عجیب و غریب عنایت‌الله بسیار دراماتیک است. پس شروع به نوشتن داستان زندگی او کرد. «دریاها تمساح دارند» رمانی است که بر اساس زندگی واقعی عنایت‌الله اکبری نوشته شده است. کتابی که بعد از انتشار در ایتالیا، بیش از ۴۰۰هزار جلد فروش داشت و به بیش از ۳۰ زبان دنیا ترجمه…
Read More