براندنبورگ و مشعل تفکر غرب

براندنبورگ و مشعل تفکر غرب

از روزهای برلین
براندنبورگ تور (دروازه‌ی براندنبورگ) نماد اصلی شهر برلین است. این را می‌توانی از شیشه‌های اوبان‌ها (متروها)ی برلین هم بفهمی که اکثرشان منقش به تصویری از براندنبورگ هستند. دروازه‌ای سنگی و با ابهت، ساخت اواخر قرن ۱۸ آلمان (حوالی ۱۷۹۰). دروازه‌ به دستور پادشاه پروس، شاه فردریش ساخته شده است. معماری آن ملهم از آکروپولیس یونان است.  داریوش شایگاه در صفحات اولیه‌ی کتاب «آسیا در برابر غرب»ش وقتی می‌خواهد مفهوم نهیلیسم را شرح بدهد می‌نویسد: «آلمانی‌ها به خصوص نیچه نهیلیسم را سیر نزولی تاریخ تفکر غربی دانسته‌اند. ولی برای روس‌ها، به عکس نهیلیسم یک نهضت اجتماعی و سیاسی بود که به هر حال ریشه‌ای عمیق در خلقیات قوم روس داشت. گویا اولین بار این کلمه توسط «فریدریش هاینریش یاکوبی» به کار رفته است. صرف اینکه متفکران آلمانی به این جریان توجه…
Read More
شول توته

شول توته

از روزهای برلین
در آلمان رسم است که روز اول مدرسه برای بچه‌ها را با شول‌توته جشن می‌گیرند. شول‌توته چی هست؟ یک کاغذ مخروطی خیلی بزرگ است (گاه هم‌قد خود بچه) که تویش پر از هدیه و شیرینی است. می‌گویند این رسم از حوالی ۱۸۱۰ در حوالی مرکز آلمان شروع شده و به سرعت به کل آلمان تسری پیدا کرده. در اولین روزهای رسم شول‌توته، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها مخروط‌های رنگی شده و مزین به اسم بچه‌ها را به یک درخت (اکثر اوقات درخت میوه) آویزان می‌کردند و بچه‌ها باید از درخت بالا می‌رفتند و مخروط کاج را بدون شکستن شاخه‌ی درخت و خود مخروط می‌آوردند پایین. این‌که شکل شول‌توته مخروطی است ملهم از میوه‌ی درخت کاج است و درخت کاج هم خب درخت کریسمس و این‌ها. بر این باور بودند که وقتی میوه‌های…
Read More
و اینک برلین

و اینک برلین

از روزهای برلین
برلین در اولین نگاه چطور بود؟ زیباتر از آن‌ چیزی که فکرش را می‌کردم و پردردسر همان‌طور که خیلی‌ها از جمله‌ جان کامپنر نویسنده‌ی کتاب در جست‌وجوی برلین نوشته بود. ساعت ۲:۳۰ عصر به وقت برلین بود که رسیدم به فرودگاه. هواپیمای ترکیش پر بود از مسافران از ملیت‌های مختلف که خودشان را از استانبول به برلین رسانده بودند. چند تا ایرانی بودند که از تهران دیده بودم‌شان و چشم‌آشنا شده بودند. چند تا عراقی بودند. چند نفر از قزاقستان بودند. خیلی‌ها از ترکیه. چندین نفر از چین و آفریقا و .. کلا دو تا مامور گذاشته بودند برای چک کردن ویزای کل مسافران یک هواپیما. صف خیلی طولانی بود و یک ساعتی چک کردن ویزاها طول کشید. گوگل‌مپ بهم می‌گفت که باید سکوی یک را پیدا کنم و با…
Read More
نقش جهان و کولوسئوم

نقش جهان و کولوسئوم

حاج سیاح, سپهرداد
نقش‌جهان در غروب تابستان در حال پس دادن گرمای کل روز بود. اما نسیمی که با تاریک شدن هوا داشت وزیدن می‌گرفت حس خوبی به آدم می‌داد. حجره‌های اطراف میدان همه باز بودند. از یکی از حجره‌ها که درهای آهنی ساده‌ی سبک دهه‌ی ۵۰ و ۶۰ با دستگیره‌های آلومینیومی ساده و شیشه‌های بزرگ یک‌سره داشت قیمت آینه‌ی گهواره‌ای نقره‌کاری پرسیدیم. به نظرم گران می‌گفت یا بهتر بگویم من بی‌پول‌تر از آن بودم که توان خریدش را داشته باشم.  بعد از جلوی یک خانواده‌ی بزرگ ۱۲-۱۳ نفره رد شدیم. دقیقا جلوی مسجد جامع زیلو پهن کرده بودند و داشتند سوسیس و گوجه و خیارشور می‌خوردند. تمام زن‌ها‌ی نشسته روی زیلو چادر سیاه پوشیده بودند و به طرز عجیبی حجاب‌شان کامل بود. خواستم بپرسم چرا اصفهانی‌ها این‌قدر مذهبی‌اند؟ بعد دیدم این که…
Read More
حفاری در آب‌های عمیق

حفاری در آب‌های عمیق

از روزهای سنگاپور, حاج سیاح
کنفرانس مذاکره برای حفاری در آب‌های عمیق در زوریخ. جهان روز به روز بیشتر به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و باتری‌ها پیش می‌رود. به خاطر همین نیاز به مواد معدنی خاصی همچون نیکل، کبالت، منگنز، لیتیم و خیلی از کمیاب‌ها روز به روز افزایش پیدا می‌کند. چین به خاطر داشتن برخی معادن و تکنولوژی استفاده از آن‌ها در حال حاضر از بقیه‌ی کشورها به خصوص در صنعت خودروهای برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر جلوتر است. اما این مواد در سطح کره‌ی زمین محدودند و ممکن است چین هم به زودی منابعش تمام شود. یک راه حلی که برای تامین این مواد کمیاب وجود دارد، رجوع به اعماق اقیانوس‌ها است.  کف اقیانوس‌ها سرشار از مواد معدنی کمیاب است. کف اقیانوس‌ها خودش جهانی دیگر است. جهانی پر از کوه‌ها و تپه‌ها و دشت‌ها، همه…
Read More
مهمانی تمام است

مهمانی تمام است

چندرسانه‌ای, دیاران, مصاحبه‌ها
معرفی مستند «مهمانی تمام است» زمستان سال ۱۴۰۳ که در فاصله‌ی تعطیلات بین دو ترم آمده بودم تهران، آقای محمد مجیدپور زنگم زد که می‌خواهم یک مستند بسازم و نیاز دارم که یک مصاحبه باهات داشته باشم. می‌خواستم بپیچانم راستش. کلا ۴ هفته قرار بود در ایران بمانم و آن هم تا بروم این طرف و آن طرف تمام می‌شد. وقتی برای کار نبود. به خصوص که در ایران رسم نیست که مستندسازها و روزنامه‌نگارها برای مصاحبه با کارشناسان پولی پرداخت کنند و احساس بدی به آدم دست می‌دهد. اما، آقای مجیدپور آدم جدی و مشتاقی بود. گفتم باشد. باهاش قرار گذاشتم و گفت بیایم دفتر دیاران بهتر است. گفتم باشد. دفتر دیاران خلوت بود. کسی نبود. با دوربین و دم و دستگاه و تیم فیلم‌برداری آمد. سه نفر بودند.…
Read More
سنت یوستینو

سنت یوستینو

حاج سیاح
سنت یوستینو؟ راستش دوست دارم آن را هم یکی از خانه‌های زندگی‌ام بنامم. اقامتم در سنت‌یوستینو فقط یک هفته بود. آن هم راستش فقط به عنوان خوابگاه ازش استفاده کردم. صبح ساعت ۷:۳۰ از سنت یوستینو می‌زدم بیرون و وقتی برمی‌گشتم ساعت ۱۰.۵-۱۱ شب بود و فقط می‌رسیدم پیام‌ها را چک کنم و خودم را برای روز بعدش آماده کنم و بخوابم. اما این خانه و محل قرارگیری‌اش و هوای زوریخ جوری دلچسب‌ بود که دلم می‌خواهد آن را هم به عنوان یکی از خانه‌های زندگی‌ام بنامم. دو هفته جنگ را با پوست و گوشتم احساس کرده بودم و تعلیق بین زنده ماندن و نماندن و ویرانی و نومیدی خسته و له و لورده‌ام کرده بود. وقتی از تهران داشتم می‌زدم بیرون، این شهر تا شعاع ۲۰۰ کیلومتری‌اش در چنان…
Read More
خوی و عبور از مرز رازی

خوی و عبور از مرز رازی

حاج سیاح
خوی زیباتر از آن چیزی بود که فکرش را می‌کردم.  این طور برنامه‌ریزی کرده بودیم که یک‌کله از تهران تا خوی برانیم و بعد شب را در یکی از روستاهای جاده‌ی خوی تا مرز رازی بیتوته کنیم و صبح کله‌ی سحر لب مرز باشیم. فکر می‌کردم به خاطر تعطیلی فرودگاه‌ها و سایه‌ی جنگ، مرز ایران و ترکیه شلوغ باشد. افزایش قیمت کرایه‌ی مرز تا وان که این را می‌گفت.  تهران تا نزدیک خوی را من راندم. فقط دو بار توقف داشتیم. یک بار برای نوشیدن یک لیوان چای و بار دیگر هم برای سوخت‌گیری. از زنجان به بعد، پمپ‌بنزین‌ها فقط اجازه‌ی سوخت‌گیری ۲۵ لیتری با هر کارت را می‌دادند. این باعث می‌شد تا ماشین‌ها زودتر به پمپ بنزین‌ها نیاز پیدا کنند و همه‌شان شلوغ باشند. نیم ساعت طول کشید تا…
Read More
موزه ملی سوییس

موزه ملی سوییس

حاج سیاح
موزه ملی سوییس در مرکزی‌ترین نقطه‌ی شهر زوریخ واقع شده است. دقیقا کنار ایستگاه قطار مرکزی زوریخ، در دل شهر، در شبه‌جزیره‌ی بین دو رود سیهل و لیمات. از ایستگاه راه‌اهن که خارج می‌شوی یک ساختمان رویایی قرون وسطایی را جلوی چشم‌هایت می‌بینی. ازین ساختمان‌ها که شبیه قلعه‌های رویایی کارتون‌های دوران کودکی‌مان است. ازین‌ها که توی دیزنی‌لندهای جاهای دیگر دنیا یک مکان برای فروختن رویا به کودکان است. اما این یکی واقعی است. موزه‌ی ملی سوییس است. ساختمانش با برج‌ها و باروها و نمای سنگی زیبا، به سبک کاخ-قلعه‌های عصر رنسانس فرانسه در سال ۱۸۹۸توسط گوستاو گول ساخته شده است.  ساختمان موزه ملی سوییس معماری موزه‌های ملی و داستان ساخت‌شان همواره نمادین است. عناصر معماری به تو نشان می‌دهند که آن کشور دلش می‌خواهد خودش را به کدام بخش از…
Read More
تهران، زوریخ، میلان، رم، استانبول، تهران

تهران، زوریخ، میلان، رم، استانبول، تهران

سپهرداد, حاج سیاح
ساکتم. خیلی ساکتم. در حقیقت خفه‌خوان گرفته‌ام. توی عمرم هیچ وقت خالی از موضوع نوشتن نبوده‌ام. حتی این روزها بیشتر از هر موقعی پر از نوشتنم. اما ساکتم. بعد از جنگ خفه‌خوان گرفتم. پ را در زوریخ می‌بینم و م را در میلان. به آینده خوش‌بین‌اند. می‌گویند این جنگ، احتمالا دستگاه حاکمیتی ایران را کمی واقع‌بین می‌کند. من خوش‌بین نیستم. بعد از جنگ اینترنت بیش از هر زمانی در ایران محدود شده است. دوست ندارم اسمش را بگذارم ملی. چون به نظرم ملی کلمه‌ی مثبتی است و به کار بردن آن برای یک اینترنت محدود، خالی از معنا کردن کلمه‌ی باارزش ملی است. من غرور ملی، ارزش‌های ملی و حتی تولید ملی را می‌پرستم. اما اینترنت ملی… تهی کردن واژه‌ها از معنا، یکی از پست‌ترین کارهایی است که حکمرانی بد…
Read More